Điện từ trường (Electromagnetic Fields - EMFs) là một dạng vật chất đặc trưng cho sự tương tác giữa các hạt mang điện. EMFs biến thiên truyền đi trong không gian tạo thành sóng điện từ. Sóng điện từ mang theo năng lượng có thể lan truyền và xuyên qua mọi vật cản, tác động một nguồn năng lượng lên cơ thể con người. Điều nguy hiểm là các giác quan của con người không thể nhận biết tình trạng ô nhiễm sóng điện từ. Với các tác động khác như ánh sáng, tiếng động, mùi vị, nhiệt độ..., chúng ta có thể cảm nhận và nếu các yếu tố trên có liều lượng vượt quá sức chịu đựng, cơ thể sẽ có những phản xạ như nhắm mắt, bịt tai, bịt mũi. Còn với sóng điện từ, ngay cả khi ta đứng trong trường bức xạ cường độ rất cao, các giác quan đều vô cảm và do đó cơ thể không thể phát sinh các phản ứng tự vệ. Ngoài ra, các tác hại do ô nhiễm điện từ gây ra lại xuất hiện âm thầm sau một thời gian khá dài nên con người hầu như không biết đến nó.
EMFs là những bức xạ vô hình có nguồn gốc từ tự nhiên và nhân tạo. Trong tự nhiên các EMFs được tạo ra bởi quá trình sấm chớp và từ trường của Trái đất. Các nguồn EMFs nhân tạo sinh ra từ các quá trình sản xuất, truyền tải và sử dụng điện. Đó là hệ thống lưới điện 50Hz ngoài trời và trong nhà, điện thoại di động, các thiết bị và các trạm thu phát vô tuyến, lưới thông tin không dây, màn hình máy tính, ti vi, lò vi sóng, máy sấy tóc, tủ lạnh, máy giặt… thậm chí cả đèn tiết kiệm điện. Như vậy, trong cuôc sống hiện đại ngày nay, cơ thể của chúng ta tiếp xúc và bị phơi nhiễm EMFs ở mọi lúc, mọi nơi. Bên cạnh các tính năng thông minh tiện dụng của các thiết bị điện tử hiện đại trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa mang lại cho chúng ta thì vấn đề ô nhiễm điện từ trường là một hiểm họa khôn lường.
Tác động đầu tiên của năng lượng điện từ lên cơ thể con người đó là tác động nhiệt. Sự đốt nóng có thể dẫn đến sự biến đổi, thậm chí sự tổn thương cho các tế bào và mô của cơ thể sống. Hiện tượng quá nhiệt của cơ thể khi hấp thụ năng lượng điện từ dẫn đến sự thay đổi tần số của mạch đập, nhịp tim và phản ứng mao mạch. Máu được coi là một chất điện phân, dưới tác động của trường điện từ, trong máu sinh ra các dòng điện ion, làm nóng các mô và tế bào. Với một cường độ xác định trường điện từ gây ra một ngưỡng đốt nóng mà cơ thể người không chịu nổi. Sự đốt nóng đặc biệt nguy hiểm đối với các cơ quan có hệ thống mao mạch kém với sự lưu thông máu ít (như mắt, não, dạ dày…). Đặc biệt nhạy cảm đối với hiệu ứng nhiệt là thủy tinh thể của mắt, túi mật, bọng đái và một số cơ quan khác.
Cùng với tác động nhiệt, trường điện từ còn gây ảnh hưởng xấu đến hệ thống thần kinh. Sự tác động của trường điện từ lên cơ thể người biểu hiện ở sự rối loạn chức năng của hệ thống thần kinh trung ương, biểu hiện dễ nhận thấy là sự mệt mỏi, đau đầu, kém hưng phấn, hay cáu gắt v.v… Ngoài ra, trường điện từ còn gây rối loạn chức năng của hệ thống tim mạch và hệ thống trao đổi chất. Sự tác động lâu dài của trường điện từ gây hiện tượng đau thắt ở vùng tim. Sự bức xạ có hệ thống của năng lượng điện từ gây sự thay đổi huyết áp chậm mạch, dẫn đến sự mệt mỏi, đau đầu…
Trên thế giới, việc nghiên cứu về những tác hại của điện từ trường lên sức khỏe con người đã thu hút được sự quan tâm của nhiều nhóm nghiên cứu. Trong 20 năm gần đây, có đến hàng trăm công trình nghiên cứu với kết quả cáo buộc từ trường gây hại cho sức khỏe con người, đặc biệt đối với trẻ em và phụ nữ mang thai. Kết quả của các công trình nghiên cứu dịch tễ học đều cho thấy từ trường là thủ phạm hủy hoại sức khỏe con người trên nhiều phương diện.
Tuy nhiên trong cuộc sống, chúng ta không thể nào vứt bỏ các thiết bị điện gia dụng cũng như các thiết bị công nghệ vì e ngại tác hại của bức xạ điện từ trường. Vậy làm thế nào để phòng tránh và giảm thiểu tác hại của EMFs? Hãy biết tự bảo vệ mình trước những tác hại của điện từ trường. Sử dụng đúng cách (nên tắt nguồn điện cho các thiết bị điện gia dụng khi không sử dụng, có thể sử dụng ổ cắm hẹn giờ tắt mở) và hạn chế đến mức tối đa thời gian tiếp xúc là giải pháp tốt nhất cho chúng ta hiện tại. Hiện nay trên thế giới rất nhiều nhà sản xuất đã cho ra đời nhiều sản phẩm nhằm hạn chế điện từ trường xâm hại cơ thể, nguyên tắc là sử dụng vật liệu làm suy hao trường điện từ, sử dụng nguyên lý Faraday với kích thước mắc lưới nhỏ hơn bước sóng…, một số sản phẩm có thể tham khảo thêm như: ví đựng điện thoại hạn chế EMFs, sơn phủ tường hạn chế EMFs, giấy dán tường hạn chế EMFs, cửa sổ kính hạn chế EMFs…sử dụng cho cá nhân, cho nhà ở, cho các công trình công cộng như bệnh viện (tia X), trạm thu phát viễn thông (bức xạ tần số cao), khu vực gần đường dây truyền tải điện (điện từ trường tần số thấp), rất hiệu quả và chuyên nghiệp. Ngoài ra chúng ta cũng có thể trồng một số loại cây xanh có tác dụng hấp thụ bức xạ điện từ như: lan ý, dương sỉ, lưỡi hổ, cây đa búp đỏ, lô hội… Trồng cây xanh trong nhà, quanh khu vực sống và làm việc cũng là một trong những giải pháp xanh sạch đẹp.
TS. Đặng Thị Bích Hợp